تلسکوپ فضایی هابل 29 ساله شد - مبصر کلاس

به گزارش مبصر کلاس، 4 اردیبهشت 1369 تلسکوپ فضایی هابل سوار بر شاتل فضایی دیسکاوری به فضا پرتاب شد. تلسکوپی انقلابی در دنیای نجوم که در طول 29 سال فعالیتش بارها بشر را شگفت زده نموده است. تلسکوپ هابل یکی از مهم ترین ابزارهای اخترشناسان برای شناخت عالم است. اما تاثیر این تلسکوپ تنها به جامعه علمی و آکادمیک محدود نمی گردد. تلسکوپ هابل یکی از شناخته شده ترین ابزارهای نجومی در میان عموم مردم است. تصاویر و داده های این تلسکوپ جدا از ارزش علمی بسیار چشم نواز و خیره کننده اند و همین مسئله هابل را به تلسکوپی خاص در دنیای نجوم تبدیل نموده است.

تلسکوپی که بالاتر از جو زمین عالم را نظاره می نماید. جایی که خبری از تاثیرات مخرب جو بر تصاویر نجومی نیست و این تلسکوپ 2/4 متری می تواند تصاویر و داده هایی بسیار دقیق، حتی دقیق تر از بعضی از تلسکوپ های بزرگ تر زمینی، ثبت کند.

هابل هر سال بخش کوچکی از وقت رصدی بسیار ارزشمندش را به ثبت یک تصویر خاص اختصاص می دهد؛ تصویری که به مناسبت سالگرد پرتاب این تلسکوپ منتشر می گردد. سال جاری هابل به مناسب تولد 29 سالگی اش به سراغ سحابی خرچنگ جنوبی رفت و نمایی باشکوه از این سحابی را به ثبت رساند.

ساختار ساعت شنی مانند این سحابی جلوه ای خاص به آن داده است. این ساختار بر اثر برهم کنش های گرانشی بین دو ستاره که در مرکز این سحابی جای گرفته اند ایجاد شده است. یک غول سرخ و یک کوتوله سفید در مرکز سحابی خرچنگ جنوبی قرار دارند. ستاره غول سرخ که آخرین مراحل زندگی اش را می گذراند و خود در نهایت به کوتوله سفید تبدیل می گردد، لایه های بیرونی خود را به بیرون پرتاب می نماید. تبدیل ستاره به غول سرخ در آخرین مراحل زندگی ستاره ها رخ می دهد. جایی که ستاره منبسط و سرد می گردد و رنگ آن با کاهش دما به قرمز تغییر پیدا می نماید. در چنین شرایطی غول سرخ به تدریج لایه های بیرونی خود را از دست می دهد و مواد به فضای اطراف ستاره پرتاب می شوند.

در سحابی خرچنگ جنوبی بخشی از موادی که از غول سرخ به بیرون پرتاب شده اند بر اثر نیروی گرانش به سمت کوتوله سفید روانه می شوند. کوتوله سفید نیز در نهایت و پس از آن که مقدار مواد جمع شده در اطراف آن به حد مشخصی رسید آن ها را به بیرون پرتاب می نماید. نتیجه این فرآیند تشکیل این ساختار خاص و پیچیده بوده است. فرآیندی که در نهایت متوقف خواهد شد. اما تا آن موقع ممکن است چند فوران دیگر نیز اتفاق بیفتد و ساختارهای دیگری نیز در این سحابی شکل بگیرد.

سحابی خرچنگ جنوبی برای اولین بار در سال 1967 میلادی ثبت شد. اما در آن موقع و با توجه به دقت پایین ابزارها جزئیات چندانی از این جرم دیده نشد و توجه خاصی را به خود جلب نکرد. پس از آن و با رصدهای تلسکوپ های رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) در رصدخانه لاسیا (La Silla) در سال 1989 بخشی از ساختار این سحابی آشکار شد. در تصاویر این تلسکوپ ها تنها ساختار ساعت شنی مانند بیرونی آشکار شد و بخش مرکزی پرنور تفکیک نشده بود.

تا این که تلسکوپ هابل در سال 1999 سحابی خرچنگ جنوبی را رصد کرد و توانست از تمام ساختار آن با دقتی بیش از پیش تصویربرداری کند. در تصویر هابل ساختارهای مرکزی این سحابی نیز تفکیک شدند.

اکنون تلسکوپ هابل پس از 20 سال نگاهی دوباره به سحابی خرچنگ جنوبی انداخت تا تولد 29 سالگی اش را جشن بگیرد. اتفاقی که نشانه ای از داستان ها و ماجراهای طولانی است که هابل از زمان پرتاب تا کنون پشت سر گذاشته است.

ناسا قرار است در سال 2021 تلسکوپ فضایی جیمز وب، جانشین تلسکوپ هابل، را به فضا پرتاب کند و حتی طرح هایی نیز برای جانشین تلسکوپ جیمز وب در نظر دارد.

سایز بزرگ تر این تصویر را می توانید در این جا ببینید.

عکس کاور: تصویری از تلسکوپ هابل در مدار زمین.

Credit: NASA/ESA